نگاهی به اسم او

در موضوع: اقتصاد و مدیریت معدنی
بررسى مزیت نسبى معادن درحالى بهره بردارى کائولن ایران با استفاده از روش هزینه منابع داخلى (DRC)
   خلاصه مطالب: 
     یکى از فاکتورهای مهم برای برنامه ریزی اقتصادی یک کشور در حال توسعه مانند ایران، داشتن اطلاعات از مزیت های نسبى مواد معدنى در امر تولید و صادرات مى باشد. کاهى از مزیت های نسبى در بخش تجارت خارجى به منظور گسترش صادرات غیر نفتى و کاهش وابستگى به اقتصاد تک محصولى نفت، از ضرورت های برنامه ریزی کشور مى باشد. ذخایر معدنى هر کشور از لحاظ تامین مواد اولیه بسیاری از صنایع وابسته کشور، مهم مى باشد. با توجه به پایان پذیر بودن ذخایر معدنى، استفاده بهینه از این ذخائر و تعیین اولویت بهره برداری از آنها بسیار حائز اهمیت مى باشد. یکى از اهداف برنامه چهارم توسعه اقتصادی و اجتماعى جمهوری اسلامى ایران تکید بر استفاده از منابع اولیه موجود در کشور مى باشد. در این مقاله به کمک روش هزینه منابع داخلى (DRC) که یکى از روش های محاسبه مزیت نسبى (Comparative Advantage) محسوب مى شود، وجود یا عدم وجود مزیت نسبى در تولید و صادرات کائولن به خارج از کشور مورد تحلیل و بررسى قرار گرفته است و در نهایت با استفاده از این روش و بررسى شرایط بین المللى و نیاز داخلى مشخص گردیده که آیا اولویت با بهره برداری هرچه بیشتر از این ذخایر و صادرات آنها (Exports Oriented) بوده و یا اینکه بهتر است که به واردات توجه شده و ذخایر را برای آینده حفظ نمود. آنگاه دقت نتایج به دست آمده از این روش با استفاده از شاخص های استاندارد جهانى مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
   واژگان کلیدى: ایران، معادن کائولن، مزیت نسبى، تولید، صادرات، هرینه منابع داخلى (DRC)، شاخص هاى جهانى

   پیش گفتار:
     اهمیت بخش معادن در ایران از نظر تامین مواد اولیه مصرفى، ایجاد اشتغال، تامین ارز و نیز تامین نیازهای سایر بخش های صنعتى قابل توجه است. ذخایر معدنی هر کشور تاثیر مهمى در استقلال صنعتى آن داشته و همچنین در افزایش درآمدهای کشور و تولید ناخالص داخلى نقش مهمى را ایفا مى نماید. بسیاری از صنایع داخلى کشور وابستگى تنگاتنگى به مواد اولیه معدنی دارند. یکى از اهداف مهم برنامه چهارم توسعه اقتصادی - اجتماعى ایران اولویت دادن به توسعه اقتصاد غیر نفتى است و در این خصوص بخش معادن مى تواند تاثیر به سزائى در این مهم داشته باشد. در این مقاله با استفاده از روش هزینه منابع داخلى (DRC) که یکى از روش های مطرح مزیت نسبى در زمینه تجارت بین الملل مى باشد، به مطالعه مزیت نسبى کائولن و بررسى اهمیت سرمایه گذاری در زمینه تولید و صادرات این ماده معدنى پرداخته شده است.

   متن اصلی:
     تئوری مزیت نسبى
نظریه مزیت نسبى بیان مى کند که هر کشور در تولید کالاهایی سرمایه گذاری مى کند که مى توانند آن ها را با قیمت تمام شده کمتری نسبت به سایر کشورها تولید کنند. پس با برقراری تجارت با سایر کشورها به صدور این کالاها مى پردازد تا یک درآمد ارزی برای کشور با صدور این کالاها به کشورهای دیگر ایجاد مى گردد. برای محاسبه مزیت نسبى یک محصول، روش های مختلفى وجود دارد از آن جمله مى توان به روش های نرخ حمایت موثر (Effective Production Ratio(EPR)) و هزینه منابع داخلى Domestic Resources (Cost(DRC)) ، سودآوری خالص اجتماعی (Net Social Profitability(NSP)) و همچنین شاخص بالاسا (Revealed Cooperative Advantage (RCA)) اشاره نمود. در این مقاله جهت محاسبه مزیت نسبى معادن کائولن ایران از روش هزینه منابع داخلى استفاده شده است. ویژگى های روش هزینه منابع داخلى DRC در محاسبه مزیت نسبى معادن کائولن عبارتند از :
- روش DRC فقط سودآوری داخلى فرآیند تولید را بررسى مى کند و به چگونگى شرایط بازارهای مصرف کا لای تولید شده توجهى ندارد، بنابراین بدلیل اینکه در بخش تولیدی معادن هدف ادامه یا عدم ادامه اقتصادی فرایند تولید بوده و به وضعیت بازارهای مصرف توجه نمى شود از این رو این روش برای بررسى مزیت نسبى معادن مناسب تشخیص داده مى شود.
- معیار هزینه منابع داخلى را به توان یک شاخص اندازه گیری هزینه حمایت جایگزین واردات و هزینه توسعه صادرات مى توان در نظر گرفت و چون در بخش توسعه معادن میزان صادرات محصول و جایگزین واردات حائز اهمیت است به همین دلیل این روش را که به عنوان شاخصى برای اندازه گیری این دو امر مهم است مى توان جهت بررسى مزیت نسبى معادن به کار برد.
- در صورت به کارگیری روش هزینه منابع داخلى برای پیش بینى مزیت نسبى پروژه های توسعه صادرات، محاسبه مزیت نسبى واقعى تر انجام مى شود که این به دلیل احتساب عوامل متغیر وابسته به نرخ ارز مى باشد.
- تیزهوش[1]، هزینه حمایت، هزینه منابع داخلى را به این شکل بیان نمود ه است که این متد اساساً از چهارچوب هزینه- سود منشاء گرفته به این صورت که در ارزیابی یک پروژه به جای اندازه گیری سود خالص مى توان بازدهى یا سوددهى عوامل اولیه تولید در پروژه را با توجه به قیمت های سایه ای آنها بررسى کرد که کر این بازدهى بیشتر از قیمت سایه ای آن عامل خاص تولید باشد، پروژه یک سود خالص به جای خواهد گذاشت و بالعکس اگر این بازدهى کمتر از قیمت سایه ای آن عامل تولید باشد پروژه یک هزینه خالص به جای خواهد گذاشت.
روش هزینه منابع داخلى DRC
طبق تعریف DRC عبارت است از کل هزینه منابع داخلى که برای کسب یا پس انداز یک واحد ارز خارجى در یک فرآیند تولیدی مورد استفاده قرار مى گیرد. طبق معادله اساسى اقتصاد، درآمد برابر است با سود بعلاوه هزینه، که برای درک بهتر مفهوم آن، محاسبه درآمد بصورت زیر انجام مى شود.
) ? (
I=Tc+B
) ? (
Tc=Fc+Vc
) ? (
I=Fc+Vc+B
I: درآمد
Tc : کل هزینه ها
Fc هزینه های ثابت
Vc هزینه های متغیر
B: سود
برای ایجاد تعادل در حالتى که درآمد مورد نیاز حداقل است درآمد برابر با مجموع هزینه های ثابت و متغیر خواهد بود. در این حالت سود مازاد وجود ندارد.(B=0) به عبارتى عرضه و تقاضا برابر هستند. حال با فرض اینکه داده های غیر قابل تجارت داخلى به عنوان هزینه های ثابت تولید و داده های خارجى قابل تجارت به عنوان هزینه های متغیر قابل مبادله در نظر گرفته شده و با احتساب این فرض که تمام درآمدها قابل تبادل در بازار جهانى هستند، وجود دارد.
 
4و5

از این طریق کاربرد عملى مزیت نسبى مشخص شده و با توجه به الگوی فوق قابل استفاده است. (این روش به ویژه در سازمان جهانى و بانک جهانى بسیار مورد استفاده قرار گرفته است)
 

حال اگر مخرج کسر بر حسب دلار برآورد شود رابطه بالا همان نسبت هزینه منابع داخلى یا DRC خواهد بود که باید با نرخ واقعى ارز مقایسه شود که این روش در ادامه توضیح داده خواهد شد. در حالات بالا معیار بررسى به این صورت است که عدد یک نشانگر نقطه سر به سری و تعادل است (نه سود نه زیان) که به معنای مطلوب بودن شرایط موجود مى باشد. کر این نسبت کمتر از یک باشد، بدین معناست که برتری نسبى در استفاده بیشتر از منابع داخلى برای به دست آوردن هر چه بیشتر ارز خارجى وجود دارد. بنابراین سرمایه گذاری در تولید داخلى مرقون به صرفه مى باشد و در مقابل روی آوردن به واردات با زیان آور خواهد بود. کر این نسبت بیشتر از یک باشد، به دین معنا است که برتری نسبى در استفاده از منابع داخلى برای به دست آوردن ارز خارجى وجود ندارد. بنابراین سرمایه گذاری در تولید داخلى مرقون به صرفه نمى باشد.
در حالت کلى فرمول DRC به صورت زیر مى باشد:
 
6

که در آن:
bok: سهم هر یک از نهاده های غیر قابل مبادله (داخلى) در تولید یک واحد محصول
pKs: قیمت سایه ای (قیمت واقعى) نهاده های غیر قابل مبادله (بر حسب پول داخلى)
Pofb : قیمت سر مرز یا قیمت جهانى نهاده های قابل مبادله( بر حسب پول خارجى )
پس از محاسبه این معیار احتمال وقوع سه حالت کلى وجود دارد. هر گاه DRC<SER (Shadow Exchange Ratio) نرخ ارز واقعى ) باشد، تولید محصول نسبت به وارد کردن آن دارای مزیت نسبى است. درصورتیکه DRC=SER نقطه مرزی یا سر به سری است. هرگاه DRC>SER باشد تولید محصول در داخل فاقد مزیت نسبى است و بهتر است محصول از خارج وارد گردد تا اینکه اقدام به تولید محصول در داخل شود.
چگونگى به دست آمدن فرمول هزینه منابع داخلى از روش برونو
فرض مى شود N کالا و M عامل تولید در اقتصاد وجود دارد. فعالیت تولیدی(J)در نظر مى شود. جهت محاسبه سود خالص پروژه(BJ) :
 
7

و یا به عبارتى:
 
8

pis: ارزش سایه ای( واقعى )برای کالای تولیدی i ام ( کالا و خدمات غیر قابل تجارت خارجى)
Vss: ارزش سایه ای برای عامل تولیدی sام( عامل تولیدی در بخش معادن شامل زمین و یا نیروی کار مى باشد )
aij: ضریب نهاده( سهم نهاده های تولیدی )
fsJ: ضریب عوامل( سهم عوامل )
IJ: درآمد نهائى کالا( بر حسب دلار )یا به عبارتى درآمد حاصل از فروش کالا در بازار بین المللى
CJ: هزینه نهائى نهاده های وارداتى برای تولید واحد کالا( بر حسب دلار)
برای توجیه اقتصادی پروژه باید بررسى شود که آیا BJ>0 است یا نه. زیرا پروژه ای از نظر اقتصادی قابل قبول است که سود نهائى خالص آن مثبت باشد. ابتدا حالت BJ=0 بررسى مى گردد (حداقل ممکن یا نقطه سربه سری از نظر اقتصاد یعنى حالت سربه سری که نه سود و نه زیان وجود داشته باشد) .
 
جدول 3- تعداد معادن کائولن در حال بهره برداری کشور و میزان تولید و فروش آنها[2]

اولین جمله سمت راست صورت کسر فرمول، عبارت است از ارزش افزوده مستقیم عوامل داخلى که به یا صورت هزینه فرصت ارزیابی شده است. دومین جمله صورت کسر عبارت است از، ارزش افزوده نهاد ه کالای غیر تجاری (مانند سوخت برای بخش معادن) برای تولید کالا که بر حسب قیمت های داخلى مى باشد. کر نهاده های غیر تجاری داخلى بوده و نیازی به واردات نهاد ه های مورد نیاز در تولید نباشد در نتیجه عبارت
 
.

معادل ارزش افزوده غیر مستقیم عوامل اولیه داخلى تولید خواهد بود. در نتیجه در حالت کلى مى توان گفت صورت کسر شامل ارزش افزوده کل عوامل داخلى (مستقیم+ غیر مستقیم) خواهد بود. مخرج کسر تشکیل شده از ارز خارجى خالص به دست آمده یا صرفه جویی شده (یا به عبارتى جمع ارزش مبادله آزاد بین المللى) مى باشد. در این حالت در مخرج کسر فقط آن بخش از سرمایه که خود وارداتى است وارد مى شود و به نام نهاده های قابل مبادله با خار، خوانده مى شود و در صورت کسر، آن بخش از سرمایه که در داخل تولید شده است و غیر قابل مبادله با خار، مى باشد وارد مى گردد و در نهایت به کسر به دست آمده، نسبت هزینه منابع داخلى گفته مى شود که در حالت BJ=0، نرخ ارز برابر DRC خواهد بود.
مشخصات فیزیکى و شیمیائى کائولن
کائولینیت کانى است که در حالت خلوص به رنگ سفید و غالباً خاکستری متمایل به زرد و بصورت خاک رس بسیار نرم و ظریفى است که در اثر فشردن بین انگشتان خرد شده و پودر مى گردد. سختى آن یک، وزن مخصوص آن 6/2 و نقطه ذوب آن 1785 درجه سانتى گراد است. نفوذ ناپذیر است و در حالت خشک مقدار زیادی آب جذب مى کند. شکستگى و کلیوار آن قاعده ای کامل دارد و جای آن تیره تا مرواردی تیره مى باشد. کائولن از نظر کانى شناسى جزو گروه کانى های سیلیکات آلومینیم آبدار است. از خصوصیات شیمیائى کائولینیت آن است که در گستره وسیعى از تغییرات pH تغییر نمى کند ولى در اسید سولفوریک غلیظ حل شده، ژل سیلیسى از خود بجا مى گذارد.
زمین شناسى و پراکندگى کائولن در ایران
عمده ذخایر کائولن ایران در اثر دگرسانى سنگ های آذرین به ویژه سنگ های آتشفشانى مانند ریولیت و آندزیت حاصل شده اند که میزان sio2 موجود در آنها معمولاً زیاد است و به همین دلیل نیاز به شستشو دارد تا کیفیت آن بهبود یافته و قابلیت مصرف آن ها بیشتر شود. ذخایر کائولن ایران عمدتاً در کمربندهای آتشفشانى دوران سوم به ویژه ائوسن جای دارد. معادن کائولن زنوز، کوشک نصرت و قازان داغى از جمله معادنى هستند که در این کمربند قرار دارند. کائولینیزاسیون سنگ های آتشفشانى موجب ایجاد ذخایر مناسبى در منطقه زنوز در محدوده های به وسعت 250 کیلومتر مربع و عمق حدود 60 متر شده است. معدن کوشک نصرت یزد نیز در سنگ های ریولیت- ریوداسیت با بافت میکروپورفیری تا میکروفلسیک قرار دارد. گسترش این سنگ ها در منطقه بسیار زیاد بوده و اکثراً دگرسان شده هستند. معادن کائولن و نسوز منطقه استقلال و آزادی واقع در شهرستان آباده، در سنگ های دوران اول و کائولن رباط ترک اصفهان در شیل های ژوراسیک قرار دارند.
صنایع مصرف کننده کائولن
کائولن در صنایع مختلف به عنوان ماده اولیه اصلى و در بسیاری از صنایع به عنوان ماد ه اولیه جنبى در کنار سایر مواد بکار مى رود. قدرت جذب مرکب و پوشش دهندگى خوب و پرکردن سطوح ناهموار کاغذ از خمیر سلولز و ایجاد شفافیت در کاغذ از مزایای استفاده از کائولن در صنعت کاغذسازی مى باشد. صنایع مصرف کننده کائولن شامل صنایع کاغذسازی، صنایع سرامیک، نسوزها، مصالح ساختمانى، صنعت رنگ سازی، صنایع لاستیک سازی، صنایع پلاستیک، مصارف شیمیائى و بصورت کاتالیزور و سایر موارد مى باشند.
مواد جایگزین شونده کائولن
جایگزینى ترکیبات دیگر به جای کائولن نیاز به مطالعات وسیعى در زمینه های خواص کاربردی و شاخص های اقتصادی دارد. مواد جایگزینى کائولن عبارتند از کربنات کلسیم در صنعت کاغذ سازی، کانى های گروه تالک درصورتیکه مشخصات فنى لازم را داشته باشند، کانى هائى چون میکا، تالک و دیگر کانى های سیلیکاتى در زمینه صنعت رنگ سازی، کربنات کلسیم و کانى های سیلیکاتى در پلاستیک ها، دولومیت، فولرزارت، تالک، ژیپس، آهک، پرلیت و پیروفیلیت به عنوان یک حامل و پرکننده معدنى.
روند مصرف کائولن در جهان
جدول(1) مصرف کائولن در طى سال ها 1993، 1998 ، 1999 و برآورد آن در سال 2005 میلادی را نشان مى دهد.
 
جدول 1- مصرف کائولن در جهان [4]

همانطور که ملاحظه مى گردد مصرف کائولن در سال 1999 نسبت به سال 1993 حدود 3% کاهش داشته است. این امر عمدتاً بعلت مصرف دیگر کانى ها به عنوان جایگزین کائولن در بعضى از صنایع مصرف کننده مى باشد. پیش بینى مى شود که الگوی مصرف فوق همچنان بر مصرف کائولن تا سال 2005 میلادی حاکم باشد. مصرف این کانه در سال 2005 میلادی بالغ بر 8/36 میلیون تن خواهد رسید. مصرف کائولن در سال 1999 بر اساس گزارش راسکیل بیش از 27 میلیون تن بوده است. از این مقدار 31 درصد آن متعلق به آمریکای شمالى، 27 درصد اروپای غربی، 26 درصد آسیا، 6 درصد اروپای شرقى، 4 درصد خاورمیانه، 3 درصد آمریکای جنوبی، 2 درصد افریقا و 1 درصد اقیانوسیه مى باشد. بنابراین آمریکای شمالى با مصرف حدود 9 میلیون تن بزرگترین مصرف کننده کائولن در جهان در سال 1999 بوده است.
صنایع مصرف کننده کائولن در ایران
صنایع مصرف کننده کائولن در ایران در جدول (2) نشان داد ه شده اند.
 
جدول 2- مشخصات واحدهای صنعتى مصرف کننده کائولن در ایران[2]

در میان واحدهای مصرف کننده، واحدهای صنایع تولید کاشى دیواری، با مصرف 125000 تن در سال، 73 درصدکائولن مصرفى در صنایع مصرف کننده را به خود اختصاص داده است و حائز رتبه اول مى باشد. صنعت رنگ، لاستیک و پلاستیک با مصرف 25000 تن در سال، 14 درصد کائولن را مصرف نموده و دارای رتبه دوم در این زمینه مى باشد.
تولید کائولن در جهان
کائولن در سال 1998 توسط بیش از 60 کشور، معادل 22100 هزار تن تولید گردیده است. از بین کشورهای فوق ایالات متحده امریکا بزرگترین تولید کننده به شمار مى رود. کشورهای انگلستان و برزیل و چین در رتبه های دوم تا چهارم قرار دارند.
ناخالصى ها و ضرورت فرآورى کائولن
مرغوب ترین کائولن، نوعى است که حداکثر دارای 20 درصد ناخالصى باشد. به همین دلیل باید به منظور استفاده در صنایع مصرف کننده، کائولن به طور معمول دارای 48 درصد سیلیس و 37 درصد آلومین و حدود 46/0 درصد اکسید آهن، 06/0 درصد اکسید کلسیم و 5/1 درصد اکسید سدیم و پتاسیم است. وجود لنزهای آهندار و سنگ های ولکانیکى آندزیتى تا بازالتى و فلدسپات های تجزیه نشده سبب کاهش کیفیت کائولن مى گردد. فرآوری یا کیفیت کائولن بستگى به میزان درصد آلومین دارد. یعنى هرچه آلومین بالاتر باشد، کائولن مرغوب تر و برعکس هراندازه سیلیس آن بیشتر باشد، از اهمیت کمتری برخوردار است.
میزان تولید کائولن و روند آن در ایران
بر اساس آمار مندرج در جدول (3) به طور متوسط حدود 65 معدن کائولن و خاک نسوز در کشور در حال بهره برداری هستند که به طور متوسط حدود 2/ 1 میلیون تن کائولن و خاک نسوز در سال تولید مى نمایند که حدود 1 میلیون تن آن به فروش رسانده مى شود. میزان تولید در سال 1379 بیش از 24 درصد نسبت به سال 1374 افزایش نشان مى دهد و این در حالى است که میزان فروش حدود 26 درصد رشد نشان مى دهد و این نشان دهنده افزایش تعداد یا ظرفیت مصرف کنندگان مى باشد.
 
جدول 3- تعداد معادن کائولن در حال بهره برداری کشور و میزان تولید و فروش آنها[2]

تولید کنندگان عمده داخلى کائولن
تنها کارخانه کانه آرائى کائولن در ایران متعلق به شرکت خاک چینى ایران است. اطلاعات معادن کائولن ایران در جدول(4) برای سال 1379 نشان داده شده است.
 
جدول(4) اطلاعات معادن کائولن ایران در سال 1379[3]

 
جدول(4) اطلاعات معادن کائولن ایران در سال 1379 [3] (ادامه)

 
ادامه جدول 4

 
ادامه جدول4:

در سال 379 1 نرخ ارز رسمى کشور با توجه به اطلاعات بانک مرکزی معادل 8077.65 ریال به ازای هر دلار بوده است. در این سال صادراتى در زمینه کائولن در ایران وجود نداشته است[3]. در نتیجه با توجه به اطلاعات مندرج در جدول(4) و استفاده از فرمول کلى نسبت هزینه منابع داخلى مقدار DRC برابر با 7/8813 مى شود. با مقایسه DRC محاسبه شده با نرخ ارز رسمى کشور در سال 1379 نتیجه مى شود که DRC بدست آمده از نرخ ارز کمتراست. در نتیجه معلوم مى گردد، در سال 1379 استخراج و توسعه تولید کائولن با توجه به منابع داخلى موجود در کشور از جمله نیروی کار، از مطلوبیت اقتصادی نسبت به وارد کردن این کانى از خار، از کشور برخوردار بوده است.
تحلیل نتیجه بدست آمده از روش DRC در معادن کائولن ایران
جهت ارزیابی نتیجه بدست آمده از روش هزینه منابع داخلى در خصوص داشتن مزیت نسبى معادن کائولن ایران به صورت زیر عمل مى کنیم:
ابتدا یک سری شاخص تعیین مى کنیم که این شاخص ها نمایانگر موقعیت نسبى ایران در کل جهان در خصوص حجم ذخایر کائولن، میزان تولید و مقدار صادرات کائولن ایران مى باشند و به عنوان شاخص هائى جهت تحلیل بحث مزیت نسبى مورد استفاده قرار مى گیرند. این شاخص ها عبارتند از:
(11) (حجم ذخیره کائولن جهان) / (حجم ذخیره کائولن ایران)= X1
(12) (میزان تولید کائولن در جهان) / (میزان تولید کائولن در ایران)= X2
(13) (میزان صادرات کائولن در جهان )/( میزان صادرات کائولن در ایران) =- X3
البته شایان ذکر است که اعداد آماری مورد استفاده قرار گرفته مربوط به سال 1379 مى باشد. بعد از استفاده از آمارهای موجود و محاسبه نسبت های مربوطه نتیجه مى گردد،
X1>X2 نمایانگر این موضوع است که سهم تولید ایران در زمینه کائولن در جهان از سهم ذخیره این کانى در کشور نسبت به جهان کمتر است و این امر نشان مى دهد که ایران در زمینه افزایش تولید کانى در کشور و افزایش استخراج و بهره برداری این کانى مزیت نسبى دارد و فضا برای رشد تولید کانى کائولن در کشور در سال 1379 با توجه و استفاده از منابع داخلى موجود در کشور در تولید این کانى مناسب بوده است.
X2>X3 نمایانگر این موضوع است که سهم صادرات کائولن در کشور نسبت به جهان از سهم تولید این کانى در کشور نسبت به جهان در سال 1379 کمتر بوده است و این موضوع بیان مى دارد که کشور ایران در سال 1379 در زمینه افزایش صادرات کائولن مزیت نسبى داشته است و حال برای اینکه معلوم گردد تا چند برابر صادرات سال 1379 در زمینه کانى کائولن، مزیت نسبى در افزایش صادارت این کانى با فرض ثابت بودن میزان تولید این کانى در کشور ایران بوده است، داریم (X1>X2)=4، یعنى تا 4 برابر میزان سهم صادرات کانى کائولن در کشور در سال 1379 جا برای افزایش صادرات این کانى در کشور با توجه به فرض ثابت بودن سهم تولید این کانى در جهان وجود داشته است در مرحله بعد، جهت محاسبه درآمد کائولن تولیدی در سال 1379 در ایران، باید قیمت هر واحد کائولن را محاسبه نمود. جهت این محاسبه به صورت زیر عمل مى گردد:
(14) (مقدار صادرات جهانى کائولن)/( ارزش صادرات جهانى کائولن) = pi
pi = متوسط قیمت کائولن صادراتى در عرصه اقتصاد جهانى مى باشد. در اینجا جهت برآورد متوسط قیمت بین المللى کائولن، یک دوره 3 ساله (2000،1999،1998) در نظر گرفته شده است تا نوسانات قیمت تاثیری در نتایج نداشته باشد، با استفاده از آمارهای موجود در سال 2000 مقدار Piبرابر است با 112.7 $/ton ، این عدد بیانگر این است که متوسط قیمت کائولن صادراتى در عرصه اقتصاد جهانى112.7 دلار بر هر تن در سال 2000 مى باشد. پس از یافتن سطوح متوسط قیمت برای کائولن مى توان از این مقدار برای یافتن ارزش فعلى تولید کائولن در سال 1379 کشور استفاده نمود، روند انجام این کار به صورت زیر است: PVI=PI.Pi (15) PVI: ارزش تولید فعلى کانى با توجه به متوسط قیمت جهانى مى باشد در سال 1379 PI: مقدار کل تولید کائولن ایران مى باشد در سال 1379 با توجه به آمار در دسترس PVI برابر است با 68,300,000 دلار. در نتیجه معلوم مى گردد که ارزش تولید کائولن ایران در سال 1379 بالغ بر 68 میلیون دلار بوده است. جهت برآورد میزان درآمد بالقوه کائولن ایران در سال 1379 داریم، (16) PRI=(X1/X2). PVI که در این رابطه PRI درآمد بالقوه کائولن است. با توجه به ذخیره تخمینى برای کائولن در ایران و تناژ تولیدی کائولن ایران و قیمت محاسبه شده متوسط برای آن در سال 1379، PRI برابر با 85,200,000 دلار. این عدد یعنى اینکه ارزش درآمد بالقوه ای حاصل از تولید کائولن در کشور در سال 1379 مى توانسته معادل 85 میلیون دلار گردد. حال اگر درآمد بالقوه حااصل از تولید کائولن با ارزش تولید کائولن کشور در سال 1379 مقایسه شود. از این طریق ابعاد اختلاف وضع موجود را با وضعیت درآمدی بالقوه کشور مورد بررسى و مقایسه قرار مى گیرد. جهت این مقایسه از رابطه زیر استفاده می گردد: (17) DR=PRI-PVI که DRتفاوت بین دو وضعیت درآمدی برای کائولن است. در سال 1379 این میزان برای کائولن برابر است با DR=16,900,000 ، این عدد نمایانگر این است که در صورت افزایش تولید کائولن، امکان کسب 16 میلیون دلار درآمد اضافى برای کشور فراهم مى شود که این خود نشانه ای در جهت بیان ابعاد مساله به دست اندر کاران در امر سرمایه گذاری بخش معادن است.
حال علاوه بر تحلیل های صورت گرفته با توجه به آمارهای موجود به بررسى شاخص های دیگری پرداخته مى شود. یکى از شاخص های بعدی R1 است که مربوط به نسبت صادرات به تولید کائولن در ایران است، R2 که نسبت صادرات به حجم ذخیره کائولن در ایران است و R3 که نسبت تولید به حجم ذخیره موجود کائولن در ایران است. در واقع این سه شاخص به روابط بین سه متغیر ذخیره، تولید و صادرات کائولن در ایران مى پردازند، حال آنکه سه شاخص x1، x2 و x3 به روابط مربوط به متغیرهای مذکور در ایران نسبت به جهان مى پردازند و در مورد کائولن سه شاخص R1، R2 و R3 ترتیب برابر با 9.5% ، 0.05% و 0.5% مى باشد
R1 - نمایانگر این است که حدود 9 درصد کائولن تولیدی در ایران در سال 1379 صادر گشته است و 91 درصد کائولن تولیدی در کشور به مصرف داخلى رسیده یا در انبارهای مواد معدنى ذخیره شده است. در صورت مقایسه این درصد با مقدار مشابه آن در جهان یعنى R4=46.6% نسبت صادرات به تولید کائولن در جهان در سال 2000 معلوم مى گردد که در زمینه صادرات کانى کائولن در سال 1379 بی توجهى زیادی صورت گرفته است و کشور در صادرات این کانى، با توجه به اینکه 3 درصد ذخیره کائولن جهان در ایران است، نسبت به استاندارد جهانى فاصله زیادی دارد و برای اینکه بفهمیم تا چند برابر تولید کائولن در سال 1379 باید صادرات کائولن در کشور افزایش داده شود تا به حد استاندارد جهانى دست پیدا شود داریم؟
(R4/R1)=5
(R4/R1)=5، یعنى برای اینکه به حد استاندارد جهانى در زمینه صادرات نسبت به تولید کائولن برسیم باید میزان صادرات نسبت به تولید کشور را تا 5 برابر میزان آن در سال 1379 افزایش دهیم و این امر نمایانگر وجود مزیت نسبى در زمینه افزایش صادرات کانى کائولن در کشور است.
R2=0.05%، نمایانگر این است که فقط ه. و. درصد از ذخیره کائولن کشور در سال 1379 به خار، صادر گشته است که مقدار ناچیزی نیز مى باشد و با مقایسه این مقدار با میزان مشابهش یعنى R5=0.3% معلوم مى گردد برای رسیدن به حد مطلوب جهانى در زمینه صادرات نسبت به حجم ذخیره کانى کائولن کشور باید میزان صادرات کشور افزایش داده شود و برای اینکه معلوم گردد تا چند برابر سهم صادرات نسبت به ذخیره کائولن در کشور مى توان مزیت نسبى داشت تا به حد استاندارد جهانى دست پیدا شود داریم؟
(R5/R2)=6، یعنى با توجه به اینکه تقریباً 3 درصد ذخیره کائولن جهان در ایران مى باشد باید سهم صادرات به ذخیره کائولن کشور را تا 6 برابر میزان آن در سال 1379 افزایش یابد تا کشور به حد استاندارد جهانى در این زمینه برسد.
R3=0.5% نشان مى دهد که کل0.5% ذخیره کائولن کشور در سال 1379 مورد بهره برداری و استخراج قرار گرفته است و با مقایسه این سهم با نسبت مشابهش در جهان یعنىR6=0.65% سهم تولید به ذخیره کائولن در جهان در سال 2000، معلوم مى گردد برای اینکه به حد استاندارد جهانى در زمینه تولید کائولن برسیم باید تناژ تولید این کانى در کشور را نسبت به میزان تولید آن در سال 1379 افزایش دهیم.

   نتیجه گیری:
     با توجه به مطالب گفته شده مى توان نتیجه گرفت که امکانات بالقوه توسعه و فعالیت های تولید و صادرات مربوط به صنعت کائولن در ایران به نظر مساعد مى رسد و همچنین موقعیت تولیدی و صادراتى کائولن در سال 1379 موقعیتى است که با وضعیت مطلوب فاصله دارد، چرا که همانطور که اشاره شد، ایران با اینکه تقریباً 3 درصد از ذخایر کائولن جهان را در اختیار دارد ولى تولیدات و صادرات این کانى در ایران، با توجه به وجود نیروی کار ارزان و سوخت ارزان در داخل کشور، نسبت به جهان اندک بوده و در داخل کشور نیز شاخص های مربوط به نسبت صادرات و تولید به ذخایر موجود زیاد نیستند که با توجه به ارزش درآمد اضافى که ممکن است در اثر فعال کردن این بخش به وجود آید باید سرمایه گذاری و سیاست گذاری دقیق تری توسط مسئولین مربوطه روی این بخش صورت گیرد.
   منابع:
     [1] دکتر تیز هوش تابان، تز دکتری تحت عنوان (حمایت و هزینه حمایت) ، کانادا، 1976
   [2] گزارش طرح جامع کائولن شرکت مطالعاتى طرح جامع فلزات، سال 1380، جلد اول
   [3] گزارشات اداره آمار ایران، نتایج آمارگیری از معادن در حال بهره برداری ایران، سال 1380
   [?]World Bank 2001.
   [?]World Mineral Statistics 1997 – 2001 (BGS)
   [?]Ruskill Report, 1998
   [7]Kaolin Raskill,1998.