در موضوع: مهندسی محیط زیست معدنی
بررسى پتانسیلى تولید زهاب اسیدى از باطله هاى کارخانه زغالشویى اصلاح شده ABA البرز شرقى با استفاده از آزمایش
خلاصه مطالب:
چکیده
باطله های معدنکاری و فراوری زغال از جمله مهمترین منابع تولید زهاب اسیدی در اکثر نقاط دنیا مى باشند. به همین لحاظ است که بیشترین فعالیتها در ارتباط با شناسایی منابع احتمالى تولید زهاب اسیدی و همچنین روشهای کنترل و خنثى سازی این زهابها در ارتباط با زغال سنگ انجام مى گیرد. از آنجا که منطقه زغالى البرز شرقى یکى از مهمترین مناطق تولید کنسانتره زغالسنگ برای استفاده در صنایع فولاد مى باشد، مقدار زیادی باطله تولید مى کند که قادر به تولید زهاب اسیدی مى باشند. با توجه به انباشت مقدار زیادی باطله در اطراف کارخانه زغالشویی البرز شرقى مطالعاتى به منظور بررسى قابلیت تولید زهاب اسیدی از این باطله ها انجام شد. در مطالعات آزمایشگاهى اولیه که بر روی این باطله ها با استفاده از ازمایش استاتیکى ABA اصلاح شده(Accounting Modified Acid Base) انجام شد، مشخص گردید که باطله های قدیمى جیگ دارای قابلیت تولید اسید بوده و باطله های دیگر از نظر تولید اسید وضعیت نامشخصى دارند. به همین جهت برای مشخص شدن وضعیت کلى باطله های انباشته شده انجام آزمایش سینتیکى بر روی این باطله ها برای ادامه کار توصیه مى شود.
واژه های کلیدی : زهاب اسیدى، پیریت، آزمایش استاتیکى، ABA اصلاح شده
پیش گفتار:
1- مقدمه
در بسیاری از ذخایر زغالى مقادیر متنابهى کانیهای سولفیدی، عمدتأ بصورت پیریت وجود دارد. قبل از عملیات معدنکاری اکسیداسیون این کانى ها و نرخ تشکیل اسید، تابعى از فرآیند هوازدگى طبیعى مى باشد. اکسیداسیون در توده کانساری که تحت عملیات معدنکاری و فرآیندهای فرآوری قرار نگرفته باشد بسیار کند است و در نتیجه تولید اسید نیز آهسته است. زهاب حاصل از اینگونه کانسارها عموما فاقد تاثیر بر اکوسیستم طبیعى مى باشد. عملیات استخراج و فرآوری سبب افزایش نرخ واکنشهای اکسیداسیون، به دلیل بالا رفتن سطح تماس کانى های سولفیدی با هوا و آب، مى شوند و بدین ترتیب باطله های باقیمانده از این فعالیتها همچون منبعى برای آلودگى محیط اطراف بالاخص آبهای سطحى و زیر زمینى خواهند بود.[1]
متن اصلی:
کانى های سولفیدی دارای نرخ اکسیداسیون متفاوتى هستند. از میان کانیهای سولفید فلزی، پیریت، مارکاسیت و پیروتیت دارای بالاترین نرخ اکسیداسیون مى باشند.[ 4].
با توجه به اینکه پیریت عمده ترین کانى سولفیدی موجود در باطله های زغالى است، لذا عامل اصلى تولید زهاب اسیدی در اینگونه باطله ها محسوب مى گردد. اکسیداسیون پیریت را مى توان به سه مرحله اصلى تقسیم بندی نمود:
(1) اکسیداسیون سولفور (واکنش 1)
(2) اکسیداسیون آهن دو ظرفیتى (واکنش 2)
(3) هیدرولیز و ترسیب کانیها و کمپلکسهای آهن سه ظرفیتى (واکنش 3)
Image0$
در اغلب موارد، اسید تولید شده در باطله های سولفیدی با کانیهای دیگر موجود در باطله واکنش داده و خنثى مى شود. چنانچه مقدار اسید تولید شده از قابلیت خنثى سازی سنگ میزبان بیشتر باشد، اسید اضافى نشان دهنده قابلیت تولید اسید خالص از باطله ها خواهد بود. از کانى های خنثى کننده مى توان به کلسیت، دولومیت، منیزیت و آنکریت اشاره کرد. معادله 4 واکنش انحلال کلسیت را با اسید تولید شده از سولفید آهن در pH بیشتر از 4/6 را نشان مى دهد و معادله 5 واکنش اصلى انحلال را در pH کمتر از 4/6 نشان مى دهد.
فرمول4_5
نرخ انحلال کلسیت در واکنشهای 4 و 5 نسبتا سریع است. اما به هر حال نرخ انحلال همه کربناتها یکنواخت نیست. اساسا کربنات منیزیم و دولومیت از نرخ انحلال کمتری نسبت به کلسیت برخوردار مى باشند[ 4 ].
با تفاسیر بالا بر روی باطله های موجود در اطراف کارخانه زغالشویی البرز شرقى که یکى از مهمترین کارخانه های تولید کنسانتره زغالسنگ در ایران مى باشد، تحقیقاتى جهت برآورد قابلیت تولید اسید باطله های تولید شده از کارخانه طى 30 سال فعالیت مد نظر قرار گرفت. در این مقاله قابلیت تولید زهاب اسیدی از باطله های کارخانه زغالشویی البرز شرقى با استفاده از آزمایش ول ث! اصلاح شده، که از معتبرترین آزمایش های استاتیکى است، مورد بررسى قرار گرفته است.
2- موقعیت منطقه
منطقه زغالى البرز شرقى در استان سمنان و در 140 کیلومتری مرکز استان، در 25 کیلومتری شمال شرقى شیر دامغان و با فاصله 75 کیلومتر از شهر شاهرود قرار دارد. این منطقه بخشى از ناحیه البرز، در فاصله بین جاده های سمنان- ساری و شاهرود- آزادشهر را در بر مى گیرد و دارای دو حوضه زغالى مهم شاهرود- دامغان و قشلاق مى باشد. محدوده البرز شرقى دارای چهار بخش اصلى زغالى کلاریز، پشکلات، رزمجا و ممدویه است که در شمال منطقه مهماندوست قرار دارند. کارخانه زغالشویی البرز شرقى در مسیر روستای مهماندوست- طزره، بعد از روستای مهماندوست و در حدود 11 کیلومتری منطقه زغالى رزمجا قرار دارد. در این کارخانه از روشهای ثقلى و فلوتاسیون برای پرعیار سازی زغال استفاده مى شود. گازوییل و روغن کاج تنها مواد شیمیایی مورد استفاده در این کارخانه است.
3- انجام مطالعات تئورى و انتخاب روش انجام آزمایش استاتیکى
معمولا برای پیش بینى اولیه قابلیت تولید اسید در باطله های معدنی از آزمایش های استاتیکى استفاده مى شود. آزمایش های استاتیکى در حقیقت باطله های معدنى را از نظر پتانسیل تولید اسید، تقسیم بندی مى کنند. در این آزمایش ها، ماکزیمم پتانسیل تولید اسید AP و ماکزیمم پتانسیل خنثى سازی نمونه NP اندازه گیری شده و پس از مقایسه این دو مقدار، پتانسیل خنثى سازی خالص نمونهNNP بدست مى آید و وضعیت نمونه مشخص مى شود. AP، NP وNNP برحسب اولKgCaCO3 بیان مى شوند. آزمایش های استاتیکى (Acid Base Accounting) ABAاز معتبرترین آزمایش هایی هستند که برا ارزیابی پتانسیل تولید اسید نمونه های معدنى استفاده مى شود. از میان این آزمایش ها، روش ABA اصلاح شده بیشتر مورد استفاده قرار مى گیرد. دستورالعمل آزمایش ABA اصلاح شده به صورت زیر اس [2,7,8,9]:
1- ابتدا نمونه خرد و سپس پودر مى شود تا جایی که 80% نمونه از نظر ابعادی کوچکتر از 60 مش (سری تیلور) باشد. لازم به ذکر است که باطله های کانه آرایی باید در همان ابعاد بدست آمده آزمایش شوند.
2- آنالیز نمونه برای بدست آوردن سولفور کلى
3- مشخص کردن pH نهایى نمونه
4- استفاده از اسیدکلریدریک دقیقا 1/0 نرمال برای استاندارد کردن محلولهای 1/0 و 5/0 نرمال هیدروکسید سدیم که خود برای استاندارد کردن محلولهای 1/0 و 5/0 نرمال اسیدکلریدریک به کار مى روند.
5- اضافه کردن چند قطره اسید کلریدریک 25% به 1 تا 2 گرم نمونه پودر شده که در شیشه ساعت قرار دارد. پس از مشاهده واکنش، نرخ فیز به صورت بدون واکنش (non)، ضعیف (slight) ، متوسط (moderate) و قوی (string) مشخص مى شود ( جدول 1).
6- حدود 2 گرم از نمونه آماده سازی شده را در یک ارلن مایر 250 میلى لیتری ریخته و اسید کلریدریک با حجم و نرمالیته مشخص که بر اساس آزمایش فیز (جدول 2) انتخاب شده به آن اضافه می شود.
7- محتویات ظرف به وسیله یک شیکر (shaker) به مدت 24 ساعت تکان داده مى شود. حداقل یکبار در طول دوره آزمایش و ترجیحا پس از گذشت 6 ساعت از آزمایش، pH پالپ اندازه گیری مى شود. اگر pH بیشتر از 2 بود مقداری اسید کلریدریک (بین5/1 تا 2 میلى لیتر) با خصوصیات اولیه به ظرف محتوی نمونه اضافه مى گردد و مقدار اسید اضافه شده ثبت مى شود.
8- بعد از 24 ساعت، pH پالپ اندازه گیری مى شود. اگر حجم کل و قدرت اسید مناسب باشد، pH پایانى در محدوده 2 تا 5/2 خواهد بود. اگر pH بیشتر از 5/2 باشد، چنین مى توان استنباط کرد که مقدار اسید اضافه شده برای انجام واکنش ناکافى بوده است. اگر pH کمتر از 2 باشد چنین نتیجه گیری مى شود که اسید اضافه شده بیشتر از نیاز واکنش بوده است و باعث انجام واکنش بیش از حد معمول شده است. در هر یک از موارد یاد شده باید آزمایش با حجم بیشتر یا کمتر و یا اسید کلریدریک با قدرت لازم دوباره انجام شود.
جدول 1- حجم و نرمالیته اسید مورد استفاده در آزمایش ABA اصلاح شده بر اساس آزمایش فیز
9- محتویات ظرف با استفاده از هیدروکسید سدیم 1/0 نرمال یا 5/0 نرمال (مطابق نرمالیته اسیدکلریدریکى که در مرحله 5 استفاده مى شود) تا 3/8=pH تیتر مى شود
10- پس از پایان آزمایش مقادیر پتانسیل خنثى سازی و تولید اسید به روش زیر محاسبه مى شود. اختلاف AP وNP، پتانسیل خنثى سازی خالص (NNP) را نشان مى دهد و نسبت این دو مقدار (NP/AP) نمونه را بر اساس پتانسیل مصرف و تولید اسید طبقه بندی مى کند. معمولا برای آسان کردن مقایسه مقادیر، NP و AP و NNP به صورت KgCaCO3/ton بیان مى شود.
برای محاسبه پتانسیل اسیدزایی، سولفور کلى نمونه آنالیز مى شود. با فرض تبدیل کل سولفور به سولفات و تولید 4 مول اسید به ازای اکسیداسیون هر مول سولفید (با فرض اینکه پیریت منبع سولفور نمونه است) ، مقدار AP با استفاده از فرمول زیر بدست مى آید:
فرمول6
پتانسیل خنثى سازی نمونه به صورت زیر محاسبه مى شود:
فرمول7
که در آن:
N: نرمالیته، V: حجم بر حسب میلى لیتر، W وزن نمونه مى باشد. در نهایت اطلاعات زیر از انجام آزمایش بدست مى آید:%St
نرخ فیز، pH نهایی نمونه، آنالیز سولفور کل( ) ،NP، AP ، پتانسیل خنثى سازی خالص(NNP) و نسبت NP/AP تفسیر نتایج آزمایش ABA! اصلاح شده بطور خلاصه در جدول 2 آورده شده است.
جدول 2- تفسیر نتایج آزمایش ABA اصلاح شده
4- شناسایى منابع آلودگى و نمونه بردارى
در مطالعات صحرایی 5 منطقه انباشت باطله در محدوده کارخانه زغالشویی شناسایی شد. از آنجا که تنها این 5 محدوده مى توانست مولد احتمالى زهاب اسیدی باشد، لذا نمونه گیری از این مناطق مدنظر قرار گرفت. برای نمونه گیری، توجه به روش انباشت، بهترین روشهای نمونه گیری، روش معمول نمونه برداری در منطقه و همچنین میزان باطله های هر بخش مورد توجه قرار گرفت. در زیر مناطق نمونه برداری و موقعیت آنها آورده شده است:
باطله های قدیمى جیگ: این باطله ها در شرق و شمال شرقى کارخانه زغالشویی قرار دارد. سن آنها بیش از 8 سال است. این باطله ها در محدوده ای به طول و عرض 500 و 200 متر و ارتفاع 10 تا 15 متر انباشته شده است که بیشترین مقدار باطله انباشته شده را شامل مى شود.
باطله های جدید جیگ: این باطله ها در شمال شرقى کارخانه به صورت کپه ای انباشته شده است که تعداد آنها 2000 کپه مى باشد.
سد فلوتاسیون در حال تخلیه: سن این باطله ها در حدود 2 سال بود که در بخش جنوبی کارخانه انباشته شده بود. ارتفاع باطله انباشته شده در این سد در حدود 6 متر بود.
باطله های قدیمى فلوتاسیون: این باطله ها به صورت دره ای در جنوب غریی کارخانه انباشته شده اند و سن آنها بیش از 8 سال مى باشد.
باطله های فلوتاسیون با سن متوسط: این باطله ها در جنوب شرقى کارخانه انباشته شده بود. این باطله ها بسیار ریزدانه بوده و از نظر ظاهری بسیار شبیه کانى های رسى و گل بود. سن آنها در حدود 4 تا 8 سال بود. جدول 3 نوع و تعداد نمونه های برداشت شده از هر یک از منابع آلودگى را نشان مى دهد.
4-1- سازى نمونه ها
قبل از انجام هر آزمایشى نیاز است نمونه ها با توجه به دستورالعمل آن آزمایش آماده شوند. از آنجا که در این تحقیقات انجام آزمایش ABA اصلاح شده و در یی آن در صورت لزوم آزمایش سلول مرطوب پیش بینى شده بود، لذا لازم بود تا نمونه ها بر اساس شرایط این آزمایش ها آماده سازی شوند. نمونه های جمع آوری شده بر اساس فلوشیت موجود در شکل 2 آماده سازی شد.
جدول 3- نوع و تعداد نمونه های برداشت شده از هر یک از منابع آلودگی
5- انجام آزمایش هاى ABA اصلاح شده
5-1- آزمایش فیز
فیز صدایی است که پس از اضافه کردن اسید به نمونه از آن شنیده مى شود. آزمایش فیز یک آزمایش کیفى است و معیار خاصى برای آن وجود ندارد و معمولا با توجه به تجربه و نظر اپراتور آزمایشگاه مشخص مى شود. با توجه به کیفى بودن آزمایش فیز، برای مقایسه شدت فیز نمونه ها، کلیه این آزمایش ها در یک زمان انجام شد و در صورت تشخیص عدم صحت فیزها در طول آزمایش، حجم و نرمالیته اسید مورد استفاده اصلاح گردید. روش انجام این آزمایش به ترتیبى است که در زیر آورده شده است.
ابتدا حدود 1 تا 2 گرم نمونه پودر شده را در شیشه ساعت قرار داده و اسیدکلریدریک 25% با قطره چکان بر روی آن ریخته شد. بر اساس شدت صدای شنیده شده، فیز نمونه ها تعیین گردید. جدول 5 فیز انتخابی نمونه های مختلف را بر اساس نوع و شماره نمونه باطله نشان مى دهد.
پس از تعیین فیز نمونه ها، نرمالیته و حجم اسید و باز مورد استفاده در انحلال کانى های کربناته و تیتراسیون مشخص شد. برای اندازه گیری NP حدود 2 گرم از نمونه را در یک ارلن مایر ریخته و سپس بر اساس آزمایش فیز اسیدی با نرمالیته و حجم مقتضى به نمونه افزوده شد. محلول اسیدی و نمونه به مدت 24 ساعت در شیکر قرار گرفته و تکان داده شد. در ضمن پس از 6 ساعت از شروع آزمایش، pH محلول اندازه گیری شده و در صورت نیاز مقداری اسید به ظرف اضافه گردید. پس از پایان آزمایش دوباره pH محلول اندازه گیری شد و در صورتى که pH بین 2 تا 5/2 بود، اسلاری حاصله با استفاده از کاغذ صافى، صاف گردید و با استفاده از تیتراتور اتوماتیک تا 3/8=pH تیتر شد. چنانچه pH نهایی پس از 24 ساعت در محدودخ 2-5/2 نبود، آزمایش با مقدار اسید مقتضى دوباره انجام شد. جدول 4 اطلاعات مربوط به شرایط آزمایش های ABAاصلاح شده برای 10 نمونه را نشان مى دهد. جدول 5 نیز نتایج حاصداز آزمایش ها ABA اصلاح شده را در خود جای داده است.
5-3- تعیین AP
جهت محاسبه AP، سولفور موجود در نمونه ها اندازه گیری شد. با توجه به اینکه سولفور به اشکال مختلف در باطله ها وجود دارد، معمولا ملاکهای متفاوتى برای اندازه گیری AP استفاده مى شود. در بسیاری موارد شکل های مختلف سولفور اندازه گیری شده و در نهایت با تعیین سولفور سولفیدی، مقدار AP محاسبه مى شود. در برخى موارد هم، مقدار سولفور خنثى که در کانى هایی از قبیل ژیپس و باریت تجمع یافته است، از مقدار سولفور کلى نمونه کاسته شده و سپس مقدار حاصله به عنوان ملاک تعیین AP بکار می رود. اما امروزه استفاده از سولفور کلى به عنوان ماکى جهت تعیین AP گسترش بیشتری یافته است. اگرچه این روش در تئوری اشتباه به نظر مى رسد ولى با توجه به اینکه نرخ انحلال کانى های کربناته بسیار کمتر از کانى های سولفیدی است و از طرفى مقداری از گوگرد ارگانیکى در تولید اسید شرکت مى کند، لذا نتایج این روش به واقعیت نزدیکتر است. همچنین استفاده از این روش، هزینه انجام آزمایش های اندازه گیری سولفور را نیز کاهش مى دهد. [1,2]. با توجه به موارد مذکور، در آزمایش های اندازه گیری سولفور از سولفور کلى به عنوان ملاک تعیین AP استفاده شد. برای تعیین سولفور کلى نمونه ها از کوره لکوی (LECO) موجود در سازمان زمین شناسى استفاده شد. پس از تعیین سولفور کلى نمونه ها، مقدار AP با استفاده از فرمول 6 محاسبه گردید.
شکل 2- نمودار مراحل آماده سازی نمونه ها
5-4- انجام محاسبات
پس از انجام آزمایش ها، مقادیر AP،NP و در نهایت NP وNP/AP محاسبه گردید. جدول 4 اطلاعات
مربوط به شرایط آزمایش های ABA اصلاح شده را نشان مى دهد. جدول 5 نیز نتایج آزمایش ها ABA اصلاح شده را ارائه کرده است. پس از محاسبه نتایج، با استفاده از اطلاعات هر بخش نمودار مربوط به آن با توجه به نسبت NP/ AP رسم شد. این نمودارها را مى توان در شکلهای 3 تا 7 مشاهده کرد.
لازم به ذکر است در این نمودارها نقاطى که بالای خط 3=NP/AP قرار دارند از نظر تولید اسید دارای وضعیت بى خطر مى باشند و نقاطى که دارای NP/ AP مابین خطوط 1 و 3 مى باشند از نظر تولید اسید دارای وضعیت نامشخص مى باشند و نقاط زیر خط 1=NP/ AP مولد اسید هستند. همانطور که در شکل 8 مشاهده مى شود نمودار میله ای دیگری جهت مشخص کردن توزیع مقادیر NNP نمونهای آزمایش شده رسم شد. بر اساس این نمودار اکثر نمونه های آزمایش شده از نظر اسید زایی در محدوده نامشخص قرار دارند.
جدول 4- مشخصات شرایط آزمایش ABA اصلاح شده
جدول 5- نتایج حاصل از آزمایش ABA اصلاح شده
شکل 3- نتایج آزمایش ABA اصلاح شده روی باطله های قدیمی جیگ
شکل 4- نتایج آزمایش ABA اصلاح شده روی باطله های جدید جیگ
شکل 5- نتایج آزمایش ABA اصلاح شده روی باطله های قدیمی فلوتاسیون
شکل 6- نتایج آزمایش ABA اصلاح شده روی باطله های با عمر متوسط فلوتاسیون
شکل 7- نتایج آزمایش ABA اصلاح شده روی باطله های جدید فلوتاسیون
شکل 8- توزیع مقادیرNNP در محدوده های مولداسید، نامشخص و بدون پتانسیل تولید اسید
نتیجه گیری:
6- بحث و نتیجه گیرى
اکثر نمونه های قدیمى جیگ در محدوده تولید اسید قرار گرفته اند، در حالى که نمونه های جدید جیگ از نظر تولید اسید در محدوده نامشخص قرار دارند. همچنین با مقایسه شکلهای 3 و 4 مى توان دریافت که باطله های جدید جیگ دارای پتانسیل خنثى سازی(NP) بالاتری نسبت به باطله های قدیمى جیگ مى باشند که این امر مى تواند ناشى از خنثى سازی اسید تولیدی از باطله های قدیمى در خا!ل سالیان انباشت و یا ایزوله شدن کانیهای کربناته موجود در نمونه ها با هیدروکسیدهای آهن تولیدی از اکسیداسیون پیریت باشد.
همچنانکه در شکلهای 5 تا 7 مشاهده مى شود باطله های جدید فلوتاسیون دارای پتانسیل خنثى سازی خالص بالاتری نسبت به باطله های قدیمى تر بوده و مقادیر آن در باطله های فلوتاسیون جدید مشابه یکدیگر است. همانگونه که در نمودارهای 5، 6 و 7 مشاهده مى شود پتانسیل خنثى سازی خالص نمونه های قدیمى و جدید جیگ با یکدیگر متفاوت است. دلیل این مساله را مى توان اینگونه بیان کرد که در طول سالیان انباشت، مقداری از کانى های خنثى کننده به وسیله اسید تولیدی در باطله ها خنثى شده و یا در آبهای فصلى حل شده است و به همین جهت پتانسیل خنثى سازی آن کاهش پیدا کرده است. ولى به هر حال اکثر نمونه های فلوتاسیون از نظر تولید اسید در محدوده نامشخص قرار دارند.
با مشاهده کلى در نمودارهای 3 تا 7 مى توان دریافت که پتانسیل خنثى سازی خالص اکثر نمونه های آزمایش شده از نظر تولید اسید در محدوده نامشخص قرار دارند. همچنین توزیع آماری پتانسیل خنثى سازی خالص نمونه ها در نمودار 8 نشان مى دهد که اکثر نمونه ها از نظر تولید اسید دارای وضعیت نامشخص و یا اسیدی مى باشند. با توجه به مواردی که در بالا ذکر شد برای مشخص شدن وضعیت کلى باطله های هر بخش و مقایسه آلودگى های تولید شده احتمالى باید آزمایش سینتیکى بر روی نمونه های نماینده این باطله ها انجام شود.
منابع:
فهرست منابع
1-Tom Ridge, Gournor. James. M. (????),”Coal mine drainage prediction and pollution prevention in Pensylvania,” The Pensylvania department of environmental protection.
2-Kleinmann R.L.P. (????),”Prediction of Water Quality at Surface Coal Mines”, The National Mine Land Reclamation Center.
3- E. Holuszko, A. Matheson. (????),”Pyrite Occurrences in Telkwa and Quinsam Coal Seams”, Geological Field Work 1992,Paper 1993-1, British Columbia Geological Survey Branch
4-Ian Butler, Stephen Grimes. (????),”David Rickard, Pyrite Formation in an Anoxic Chemo static”, Reaction System, Department of Earth Sciences, Cardiff University, Park Place, Cardiff, CF10 3YE, UK.
5-Kim Lapakko. (????),”Metal mine rock and waste characterization tools”, an overview, Minnesota Department of natural resources, division of lands and minerals, 500 Lafayette road, st. Paul.
6-Bernhard Dold. (????).”Basic concepts in Environmental Geochemistry of sulfide mine waste, UNESKO Society of Economic Geologists (SEG)
7-U.S. Environmental Protection Agency.(1994) Technical Document: Acid Mine Drainage Prediction, EPA 530-R-94-036. Office of Solid Waste, Special Waste Branch, Washington D. C., December 1994.
8-Watzlaf, G.R., (????). Pyrite Oxidation in Saturated and Unsaturated Coal Waste. In: Proceedings, 1991 National Meeting of the American Society for Surface Mining and
Reclamation, Duluth, MN. pp. 191 – 205, June 14-18, 1992.
9-EPA, March (????), Abandoned minesite characterization and cleanup hand book.
[10] اکتشافات تفصیلى منطقه زغالى رزمجا، 1359، آرشیو بخش اکتشافات مجتمع زغالسنگ البرز شرقى