بیماری التهابی روده
روده‌ی بزرگ یا کولون قسمت انتهایی دستگاه گوارش می‌باشد که حدود 8/1 متر طول دارد. وظیفه روده بزرگ، جذب مواد غذایی و به خصوص آب موجود در غذا و ذخیره‌سازی باقیمانده‌ی غذا می‌باشد.
بیماری التهابی روده شامل 2 دسته است:
1. بیماری التهابی زخمی (کولیت اولسراتیو)
2. بیماری التهابی روده که تمام روده‌ی بزرگ را درگیر می‌کند (کرون)
این دو بیماری مجزا از هم هستند ولی دارای ویژگیهای مشترکی می‌باشند.
• کولیت زخمی
در بیماری کولیت زخمی جدار روده‌ی بزرگ ملتهب و زخمی می‌شود. در این بیماری التهاب همیشه قسمت راست روده و قسمت تحتانی روده بزرگ را درگیر می‌کند ولی گاهی می‌تواند تمام روده بزرگ را نیز درگیر کند.
التهاب و زخمی شدن مخاط روده بزرگ باعث می‌شود که روده بزرگ به دفعات بیشتری تخلیه گردد و همراه با دفع چرک، بلغم و خون و دل درد باشد.
• عوامل ایجاد کننده:
1. استعداد ژنتیکی: کولیت زخمی تمایل به گسترش در خانواده دارد که مطرح کننده نقش زمینه‌های ارثی در ایجاد این بیماری است. در حدود حداکثر 4/1 درصد بیماران مبتلا، یک فامیل درجه یک (خواهر، برادر، یا والدین) مبتلا به این بیماری را دارا می‌باشند.
2. عوامل محیطی: از عوامل محیطی می توان به استرس اشاره کرد. همچنین عفونتهای ویروسی، انگلی و میکروبی می‌توانند این بیماری را در افرادی که زمینه‌ی ژنتیکی دارند، تشدید کند.
• علائم کولیت زخمی:
نشانه‌ها می‌تواند خفیف، متوسط و یا شدید باشد و در طول زمان تغییر یابد. از مشخصات این بیماری شعله ور شدن مکرر بیماری در طی زمان و گاه خاموش شدن آن می‌باشد.
علائم: خونریزی متناوب از مقعد، اسهال خونی یا غیرخونی، دل پیچه، دفع چرک و بلغم از مقعد، کم خونی، تب، بی‌حالی، خستگی و بی اشتهایی، کم آبی، دوره‌هایی از یبوست.
این بیماری می‌تواند قسمتهای خارج روده را هم درگیر کند که نادر است. این علائم عبارتند از: التهاب مفاصل مانند درد و تورم زانو، پوکی استخوان، بثورات جلدی، التهاب چشم، التهاب کبد (کمتر از 10 %)
• تشخیص:
با توجه به علائم کلینیکی و فیزیکی بیمار، کلونوسکوپی بهترین راه تشخیص می‌باشد.
• درمان:
درمان مانند سایر بیماریهای مزمن شامل ارائه اطلاعات و درمان حمایتی می‌باشد درمان 2 هدف دارد: کاهش مراحل التهابی در روده، بهبود وضعیت جسمانی و فیزیکی بیمار. داروهایی که برای درمان بکار می‌روند: داروهای ضد التهابی روده (ترکیبات سولفاسالازین، 5 آمینوسالیسیک‌ها و کورتون)، داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی در مراحل پیشرفته.
• نقش تغذیه:
تغذیه خوب و مناسب نقش مهمی در روند بیماریهای مزمن دارد بخصوص در این بیماری، بدن مایعات و املاح و مواد غذایی زیادی از دست می‌دهد و برقراری یک رژیم مناسب در موفقیت درمان بسیار حائز اهمیت می‌باشد. می‌توان گفت غذاهایی که دارای نمک و ادویه کمتری هستند، نسبت به غذاهای شور و پر ادویه، کمتر باعث ناراحتی بیمار می‌شوند و یا غذاهایی که حاوی فیبر بالا هستند (میوه ها و سبزیجات تازه)، ناراحتی بیشتری برای بیمار ایجاد می‌کنند. به جز در مواردیکه مصرف مواد غذایی خاص موجب تشدید علائم می شود، پرهیز غذایی خاصی برای این بیماری وجود ندارد.
بیمارانی که به هر دلیل مصرف غذاهای خاصی را محدود می کنند، باید بطور روزانه از مولتی ویتامین استفاده کنند. غذاهایی که بهتر است مصرف نشود عبارتند از: میوه تازه، سبزیجات تازه، قهوه ، نوشابه های گازدار و ماده ای بنام سوربیتول که معمولاً در محصولاتی مثل آدامس‌های فاقد شکر وجود دارد.
اصل مهم در این بیماری، رعایت بهداشت مواد غذایی است. مصرف شیر در این بیماران بعلت اینکه اکثر این بیماران آنزیم هضم قندی بنام لاکتوز را ندارند، ممنوع می باشد. این بیماران باید شیر فاقد لاکتوز مصرف کنند. در صورت حذف لبنیات، این بیماران باید از مکمل کلسیم استفاده کنند تا از پوکی استخوان جلوگیری شود.
• نقش استرس:
استرس‌های روحی می‌توانند باعث بدتر شدن بیماری شود. در موارد نادر آرام بخش‌ها یا ترکیبات ضد افسردگی ممکن است برای تخفیف استرس توصیه شود.
• شانس سرطان روده بزرگ:
بطور کلی افراد مبتلا، افزایش ریسک خطر سرطان روده بزرگ را دارند، اما این خطر از شخصی به شخص دیگر فرق می کند. عواملی که در ایجاد سرطان تاثیر دارند به مدت بیماری و وسعت بیماری بستگی دارد. بطور کلی هر چه وسعت ابتلای روده بزرگ (مثلاً درگیری تمام روده بزرگ) و مدت زمان بیماری (مثلاً سابقه بیش از 10 سال) بیشتر باشد، خطر ابتلا به سرطان افزایش می یابد.
• در چه مواردی بیمار مبتلا باید به پزشک مراجعه کند؟
1. خونریزی شدید مقعد
2. تب بالا
3. دل درد شدید
4. بروز یبوست
5. افزایش شدید دفعات اسهال یا اسهال خونی
6. بروز ناراحتی های چشمی، پوستی، مفصلی ، تنفسی
7. کاهش وزن قابل ملاحظه
8. گذشت 8 سال از تشخیص کولیت زخمی (برای بررسی مجدد)
تهیه و تنظیم : دکتر فاطمه صرافها