|
کولیت زخمی
دکتر حمیدرضا طلایی - فوق‌تخصص گوارش - قسمت دوم |
* کم‌خونی، تب، التهاب کبدی و لخته‌شدن خون در عروق از عوارض این بیماری است
* این بیماری درمان نمی‌یابد ولی معمولاً به خوبی کنترل می‌شود
تورم، التهاب مزمن و فیبروز مجاری صفراوی که منجر به یک اختلال همراه به نام کلانژیت اسکلروزان می‌شود ممکن است در فاز خاموشی کولیت زخمی ایجاد شود. گاهی تورم مهره‌های ستون فقرات و مفاصل استخوان‌های محوری منجر به اختلالی به نام اسپوندیلیت انکیلوزان می‌شود که در درازمدت با سفتی مفاصل همراه می‌شود. کم‌خونی، تب، التهاب کبدی (هپاتیت اتوایمیون)، لخته شدن خون در عروق (ترومبوز) نیز از عوارض خارج گوارش این بیماری است. هر بیماری که با دل‌درد و اسهال مزمن که بیشتر از 4 هفته طول بکشد مراجعه نماید باید از نظر کولیت زخمی بررسی شود. برای تشخیص این بیماری معاینه کامل فیزیکی، ارزیابی سایر ارگان‌ها، آزمایش کامل مدفوع و بررسی‌های خون انجام شده و کولونوسکوپی و نمونه‌برداری انجام می‌شود. کولونوسکویی دیدن داخل راست روده و روده بزرگ با یک دستگاه مخصوص دوربین‌دار است. برای اثبات بیماری باید عفونت‌های روده بزرگ خصوصاً آمیبیازیس و شیگلارد شوند. درمان این بیماری به محل و وسعت بیماری، شدت علایم و درجه التهاب بستگی دارد. هدف از درمان این بیماری ایجاد و حفظ یک فاز خاموشی است و کنترل درازمدت بیماری معمولاً به درمان درازمدت نیاز دارد. این بیماری درمان نشده ولی معمولاً به خوبی کنترل می‌شود. پروکتیت که فقط گرفتاری راست روده وجود دارد از شیاف یا انما (تنقیه) استفاده شده ولی در کولیت دیستال که قسمت نزولی نیز گرفتار است داروهای ضدالتهابی به صورت موضعی و از طریق انما داده می‌شود. چون شیاف و کف( (Foam به تمام قسمت‌های راست روده میرسد و انما (تنقیه) به تمام کولون نزولی میرسد. بعضی از این بیماران به درمان خوراکی نیاز دارند. در بیمارانی که التهاب از قسمت نزولی فراتر رفته است تنقیه تأثیر ندارد و درمان خوراکی لازم است. در بیمارانی که علایم، متوسط یا شدید است به طور موقت کورتون (داروهای کورتیکوستروئید) داده می‌شود و بعد از کاهش تدریجی آن از ترکیبات مزالازین برای حفظ و نگهداری فاز خاموشی استفاده می‌شود. داروهایی که برای کنترل کولیت زخمی به کار می‌روند اغلب حاوی مزالامین و به ندرت داروهای کورتون هستند. تمامی داروهای مصرفی ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند و بیمار باید به طور منظم توسط پزشک معالج مانیتور و پایش شود و بروز هر عارضه‌ای به اطلاع پزشک رسانده شود. تجویز داروهای دسته مزالامین مانند آساکول یا سولفاسالازین به عنوان درمان نگهدارنده و برای تمام عمر باید ادامه داده شود این داروها ممکن است با عوارض سردرد، بثورات پوستی، خارش، تورم‌لوزالمعده، هپاتیت، کاهش تعداد سلول‌های خونی (سلول‌های سفید یا پلاکت)، کم‌خونی، ریزش مو،ضعف و خستگی، لیزگلبول‌های قرمز و واکنش‌های حساسیتی باشد. داروهای استروئیدی (کورتون) نیز ممکن است باعث افزایش اشتهاء، چاقی، جوش‌های آکنه، تغییرات خلق، اشکال در خوابیدن، افسردگی، احتباس آب، افزایش فشارخون، افزایش قندخون، تجمع چربی در شانه‌ها و صورت (ظاهر کوشینگ)، پوکی استخوان‌ها، رشد مو در صورت، آب‌مروارید، زخم معده، نکروز مفصل ران، ضعف عضلات و عفونت‌ها شوند. تمامی عوارض باید با یک برنامه مدون توسط پزشک معالج پایش و مانیتور شود. بیمار نیز بروز هر عارضه‌ای را باید به پزشک خود اطلاع دهد. کورتون برای تحریک ایجاد فاز خاموشی و بهبود فاز فعال بیماری و مزالامین‌ها برای حفظ فاز خاموشی مصرف می‌شود. گاهی بیماری به داروهای رایج جواب نمی دهد و برای حفظ فاز خاموشی نیاز به مصرف کورتون دارد و به محض کم کردن این داروها بیماری شعله‌ور می‌شود. به این حالت کولیت زخمی مقاوم می‌گویند و درمان آن نیاز به تجویز داروهایی که سیستم دفاعی بدن را تنظیم و خصوصاً تضعیف می‌کنند ،دارد.
اگر بیماری به درمان‌های مختلف مقاوم باشد و یا با درمان دارویی عارضه‌ای جدی ایجاد شود ممکن است نیاز به برداشتن روده بزرگ که کولکتومی نام دارد وجود داشته باشد. این جراحی تنها راه درمان کولیت زخمی است. مصرف داروهای آزاتیوپورین، مرکاپتوپورین یا سیکلوسپورین در فرم‌های مقاوم در 70 درصد موارد باعث ایجاد و حفظ فاز خاموشی می‌شوند. به علت احتمال بروز عوارض دارویی پایش مدون سلول‌های خونی، آنزیم‌های کبدی و پانکراسی و بروز عفونت‌ها ضروری است. |
